Het internet is een rijke bron van inspiratie en informatie. Je vindt er niet alleen uiteenlopende teksten, maar ook foto's en video's. Kennis en informatie delen via het internet wordt steeds belangrijker. Dat er mensen zijn die het met de belangen van anderen niet zo nauw nemen wordt voor de betrokkenen steeds vervelender.

Zo merk ik als zelfstandig beroepsfotograaf steeds vaker dat mijn foto's in strijd met het Auteursrecht op websites en blogs verschijnen, op sociale media als Facebook, Twitter en Pinterest worden geplaatst en in (Powerpoint)presentaties worden gebruikt zonder dat ik daarvoor toestemming heb gegeven, zonder dat ik hiervoor een licentievergoeding ontvang en zonder dat mijn naam als fotograaf bij de foto's wordt vermeld. Sterker nog, mij wordt niet eens meer om toestemming gevraagd.

Enkele voorbeelden

  • Commerciële bedrijven (waaronder horecabedrijven, bouwbedrijven, landschapsarchitecten, vakantiewoningverhuurders en bootverhuurders), toeristische organisaties en overheidsdiensten gebruikten mijn foto's op hun websites om hun producten en diensten te promoten.
  • Onderwijsinstellingen boden scholieren en studenten gelegenheid om zelf websites te maken, waarbij mijn foto's (en van anderen) worden gebruikt.
  • Zogenaamde 'nieuwssites' plaatsten - al dan niet via geïmporteerde RSS-feeds - pers- en nieuwsberichten op hun website, waarbij mijn foto's worden geplaatst, soms zelfs zonder dat deze een directe relatie met het nieuwsbericht hebben en meestal ook zonder mijn naamsvermelding.
  • Beeldbanken stellen mijn onrechtmatig verkregen foto's automatisch online beschikbaar op andere websites,
  • Een vrouw nam met mijn foto onder haar eigen naam deel aan een fotowedstrijd.
  • Mijn foto's werden zonder mijn toestemming toegepast op websites van publieke omroepen en politieke partijen.
  • Tijdens een onderzoekspresentatie toonde een regionale geneeskundige dienst een foto van mij in een powerpointpresentatie. De foto verscheen vervolgens ook in een regionale krant en op de regionale televisie.
  • Bloggers gebruikten mijn foto's op eigen privéblogs, maar ook op die van landelijke dagbladen.

De foto's, die worden gebruikt zijn veelal afkomstig van websites, waar mijn foto's met mijn toestemming zijn geplaatst en waar mijn naam bij de foto's staat vermeld. Vaak zijn dit de websites van mijn gewaardeerde opdrachtgevers en klanten van mijn beeldbank.

Reacties

Wanneer ik de betrokken bedrijven, organisaties of personen benader over het zonder mijn toestemming publiceren van mijn foto's krijg ik uiteenlopende reacties. Soms begrijpend, maar vaak ook geïrriteerd en af en toe zelfs vijandig. Ook komt het voor dat men mij een schuldgevoel probeert aan te praten!

Vaak - maar niet altijd - is men bereid om de onrechtmatig geplaatste foto te verwijderen. Men denkt er dan met een waarschuwing vanaf te komen. Wanneer ik echter aangeef dat ik overweeg om een vordering voor een schadevergoeding te sturen slaat de stemming snel om.

Smoezen

Hieronder volgen enkele argumenten die men opgeeft om de schendingen op het auteursrecht goed te praten:

  • "Alles wat op internet staat is toch vrij te gebruiken?"
    Niet dus! In principe rust er auteursrecht op elke tekst, foto, illustratie en video.
  • "Wij zijn ons van geen kwaad bewust en gingen er vanuit dat op de Google foto’s geen copyright zou zitten."
    Zie de reactie hierboven. Bovendien plaatst Google bij de zoekresultaten de opmerking "Afbeeldingen kunnen auteursrechtelijk zijn beschermd."
  • "Ik heb de foto op internet gevonden via Google Afbeeldingen, waarbij ik had gezocht met behulp van de optie 'Gebruiksrechten' en 'gelabeld voor hergebruik'. Daarom ging ik ervan uit dat ik de foto vrij mocht gebruiken."
    De vermelde Google gebruiksrechten zijn niet meer dan een richtlijn en bieden absoluut geen garantie dat de foto niet auteursrechtelijk is beschermd. Dit geldt ook voor andere sites waar foto's 'rechtenvrij' of als 'publiek domein' of via Common Rights worden aangeboden. Helaas heb ik meermalen moeten ervaren dat sommige van mijn foto's illegaal waren geupload naar beeldbanken of websites die de foto's als zodanig aanboden. Ik blijf echter auteursrechthebbende op de foto's. Door foto's te gebruiken zonder te weten wie de fotograaf is loopt een zeer groot risico om met een forse schadeclaim te worden geconfronteerd!
  • "Ik wist niet van wie de foto was."
    In dat geval kan contact worden opgenomen met de Stichting FotoAnoniem. Deze stichting kan - tegen vergoeding - zorgdragen voor een vrijwaring voor het gebruik van de foto. Zodra de fotograaf gevonden is ontvangt hij de betaalde vergoeding.
  • "De foto was niet goed beveiligd. Ik kon hem zomaar kopiëren."
    Niet relevant, probeer dit argument maar eens bij winkeldiefstal in de supermarkt. Overigens heb ik minder moeite met het kopiëren (downloaden) van foto's voor privégebruik, dan met het zonder toestemming (opnieuw) openbaar maken van deze foto's, zeker wanneer het (semi-)commerciële en (semi-)overheidswebsites betreft.
  • "Een stagiaire (of tijdelijke medewerker), die hier nu niet meer werkt, heeft de foto op internet gevonden en op de website (of in de publicatie) geplaatst."
    Een bedrijf, organisatie of zelfstandig ondernemer is en blijft verantwoordelijk voor de werkzaamheden en andere activiteiten van (tijdelijke) medewerkers, stagiaires en vrijwilligers. Dus ook voor het onrechtmatig plaatsen van foto's op een website.
  • "Ik heb u toch mijn excuses aangeboden? Waarom moet ik dan toch nog een schadevergoeding betalen?"
    Excuses worden gewaardeerd. Alleen kan ik daarmee bij de bakker geen brood kopen en ook niet mijn andere kosten betalen. Wanneer u gebruik heeft gemaakt van mijn foto heb ik recht op een vergoeding voor dit gebruik. Logisch toch?
  • "Ik heb uw naam bij de foto vermeld. Dan is het toch goed?"
    Niet wanneer de foto zonder mijn toestemming (en bijbehorende vergoeding) is geplaatst.
  • "U moet juist blij zijn met de gratis publiciteit die u hiermee krijgt."
    Gratis publiciteit is nooit weg, maar niet wanneer de foto zonder mijn toestemming is gepubliceerd of op een site, waarmee ik niet verbonden wil zijn.
  • "Deze foto's waren bij een mij toegezonden persbericht gevoegd. Ik mag ze dan toch vrij gebruiken?"
    Wanneer ik een bedrijf of (overheids)organisatie toestemming heb gegeven voor het bijvoegen van foto's bij persberichten, geldt deze toestemming nadrukkelijk niet voor derden die (commercieel of anderszins) gebruik willen maken van deze foto's. Deze derden dienen voor dit gebruik zelf toestemming aan te vragen. Dit behoort degene die het persbericht met foto('s) verzendt bij het persbericht te vermelden. In alle gevallen dient mijn naam als fotograaf bij de foto's te worden vermeld. Hier vindt u meer informatie over het gebruik van foto's in persberichten door de ontvangers.
  • "Ik heb deze foto's gratis beschikbaar gesteld gekregen via een toeristische website. U moet daarom bij die andere aanbieder zijn, niet bij mij."
    Degene die de foto's openbaar maakt is en blijft verantwoordelijk hiervoor. Verwijzing naar een andere website of aanbieder, die de foto's bovendien illegaal verspreidt, is daarom niet relevant.
  • 'Onze site wordt voorzien van nieuws door RSS-feeds vanaf externe websites. De bijbehorende foto's worden daar automatisch bijgeplaatst. Wij kunnen daar niets aan doen. U moet daarom zijn bij de betreffende website met RSS-feed waar de foto is geplaatst."
    Ook hier geldt dat degene die de foto's daadwerkelijk openbaar maakt verantwoordelijk is en blijft. Dit geldt dus ook voor zogenoemde nieuwssites, waar door middel van geïmporteerde RSS-feeds foto's bij de nieuwsberichten of koppen van nieuwsberichten worden getoond. Overigens heeft u vrijwel altijd de keuze om géén (meegezonden) foto's bij de nieuwsberichten te tonen.
  • "Ik heb de foto's rechtenvrij gekregen van (..naam van één van mijn klanten...). Volgens mij mag ik de foto's dan vrij op mijn site gebruiken. Bovendien maak ik zo dan ook nog promotie voor die organisatie."
    In vrijwel alle gevallen dat ik een bedrijf, een overheidsdienst, een instelling, of willekeurig wie ik één of meer foto's lever mogen deze foto's uitsluitend voor eigen (meestal omschreven) publicatie-, informatie- of communicatiedoeleinden gebruiken. Dit staat ook zo geregeld in de door mij gehanteerde Algemene Voorwaarden van DuPho), die ik mijn klanten steeds tijdig beschikbaar stel. Het is immers te gek voor woorden dat een klant zonder mijn toestemming een eenmaal door mij geleverde foto vrij kan verspreiden en aan iedereen - gratis of tegen betaling - beschikbaar kan stellen. Helaas kom ik dit inmiddels te vaak tegen: dat mijn foto's zonder mijn toestemming en zonder mijn naamsvermelding op commerciële websites worden geplaatst, waarbij de inbreukpleger - al dan niet terecht - beweert de foto rechtenvrij (bijvoorbeeld bij een persbericht) van één van mijn klanten te hebben gekregen.
  • Deze foto is gemaakt door een (oud-)werknemer die de foto in diensttijd heeft gemaakt. Daarom heeft het bedrijf de auteursrechten op de foto.
    Dit beroep op werkgeversauteursrecht (artikel 7 Auteurswet) kan alleen slagen wanneer de foto is gemaakt overeenkomstig de taakomschrijving van de werknemer binnen het bedrijf van de werkgever. In alle andere gevallen berust het auteursrecht op de foto bij de (oud-)werknemer.
  • "Wij zijn geen commerciële, maar een ideële organisatie en werken alleen met vrijwilligers. Soms gaat er weleens iets mis. Wij kunnen immers niet alles precies controleren.  Omdat wij geen geld voor claims hebben, staat op onze website vermeld, dat wij geen aansprakelijkheid accepteren voor wat er allemaal op de website komt. Wij kunnen uw vordering tot schadevergoeding daarom niet betalen."
    Misschien is het een goed idee om voor dit soort 'missers' een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten! Overigens heeft een dergelijke vermelding op de website, ook wel disclaimer genoemd, in dit verband geen juridische waarde.
  • "De foto stond maar korte tijd online op een conceptwebsite. Hooguit enkele mensen hebben de foto kunnen zien."
    Het maakt niet uit of de website nog maar in de concptfase verkeerde en hoe lang de foto te zien is. In deze rechtzaak oordeelde de rechtbank dat aan een inbreuk niet afdoet dat slechts enkelen deze foto zouden hebben gezien, het slechts korte tijd online zou hebben gestaan en het gegeven dat de website in een conceptfase zat.
  • "Met de foto is geen winst gemaakt" en "Deze site heeft geen winstoogmerk"
    Dat de gebruiker er geen winst mee heeft gemaakt, wil alleen nog niet zeggen dat de maker door dat gebruik ook geen winst is misgelopen. Het is een inbreuk op auteursrecht en daar zal schadevergoeding voor betaald moeten worden.
  • "Wij beheren een 'User Generated Content' dienst (USC), zoals een forum of community, waarop gebruikers zelf foto's kunnen plaatsen zonder tussenkomst van de webbeheerder. Wij controleren vooraf niet welke content op de website wordt geplaatst en weten dus ook niet of geplaatste informatie of foto's auteursrechtelijk beschermd zijn of niet."
    In deze situatie bent u uitsluitend niet aansprakelijk voor onrechtmatig geplaatste foto's wanneer u deze foto's onverwijld onmiddellijk verwijdert zodra u - op welke wijze ook - kennis krijgt van de onrechtmatigheid van deze foto's. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer u door de betrokken fotograaf hierover wordt geïnformeerd. Wanneer u echter een actieve rol speelt in het plaatsen van de auteursrechtelijk beschermde foto's, bijvoorbeeld als redacteur, dan bent u wel aansprakelijk.
    Meer informatie over deze 'Notice & Takedown' regeling, welke is gebaseerd op artikel 6:196c van het Burgerlijk Wetboek, staat in de artikelen 'Een forum vol foto's' op de NVJ-site en 'De aansprakelijkheid van het Brandweerforum voor foto’s geplaatst door leden' van Arnoud Engelfried.
  • Als openbare instelling doen wij een beroep op artikel 8 van de Auteurswet, waarin staat vermeld: "Indien eene openbare instelling, eene vereeniging, stichting of vennootschap, een werk als van haar afkomstig openbaar maakt, zonder daarbij eenig natuurlijk persoon als maker er van te vermelden, wordt zij, tenzij bewezen wordt, dat de openbaarmaking onder de bedoelde omstandigheden onrechtmatig was, als de maker van dat werk aangemerkt." Wij zijn als fictieve maker daarom de auteursrechthebbende op de door ons gepubliceerde foto.
    Let vooral goed op de zinsnede: 'tenzij bewezen wordt dat de openbaarmaking onder de bedoelde omstandigheden onrechtmatig was'. Artikel 8 is zelden of nooit van toepassing, aangezien ik bij het uitvoeren van fotografieopdrachten en het leveren van foto's nadrukkelijk vrijwel altijd vermeld dat ik auteursrechthebbende ben en blijf en alleen toestemming (licentie) verleen voor het gebruik van foto's, inclusief mijn naamsvermelding. Slechts in één geval - een verstrekte luchtfotografieopdracht via een aanbestedingsprocedure - heb ik de auteursrechten op de geleverde foto's nadrukkelijk overgedragen aan de opdrachtgever, die daarmee auteursrechthebbende werd.

Voor het gemak laat ik de negatieve, cynische, zielige, verwijtende en intimiderende reacties maar achterwege.

Voor niets gaat de zon op!

Ik weet niet hoe het er bij u toegaat, maar ik moet regelmatig mijn huur en andere woonlasten betalen. De bakker, slager en groentenboer geven hun producten ook niet voor niets aan mij. Mijn tweedehands auto vraagt ook het nodige onderhoud en brandstof. Daarbij komen ook nog de nodige verzekeringen, belastingen, investeringen in nieuwe fotoapparatuur etc. etc.

Om dit allemaal tijdig te kunnen betalen heb ik regelmatig inkomen nodig. Als zelfstandig fotograaf probeer ik zoveel mogelijk in mijn (levens)onderhoud te voorzien. Dit is op zichzelf al een hele kunst. Ik ben daarom al blij met elk fotografieopdracht die ik krijg en elke foto die ik verkoop. Ik vind het daarom bijzonder wrang om regelmatig te constateren dat mijn producten, mijn foto's, worden gebruikt zonder dat ik hiervoor een redelijke vergoeding ontvang.

Schadeclaims - géén (BTW-)factuur

Met de nieuwe - toch nog tijdrovende - zoekmogelijkheden van Google Images is het voor mij en andere fotografen een stuk eenvoudiger geworden om te achterhalen waar mijn en hun foto's op internet zijn toegepast. Zie ook mijn 'Tips voor het opsporen van uw foto's op internet'. Daarnaast bieden ImageRaider, PicScout's ImageExchange, TinEye,  Yandex en Pixsy, ook - soms beperktere - zoekmogelijkheden. Op dit moment is Pixsy  mijn grote favoriet. Deze zoekdienst vindt regelmatig door mij gemaakte foto's op internet.

Dankzij deze zoek- en vindmogelijkheden kan ik de gebruikers van mijn onrechtmatig gepubliceerde foto's benaderen voor een (schade)vergoeding. Voordat definitieve schadeclaims worden verzonden krijgen zij eerst de gelegenheid om een reactie te geven op mijn voornemen tot het versturen van de schadeclaim voor het gebruik van mijn foto('s). Afhankelijk van hun reactie wordt de verzending van de schadeclaim doorgezet, al dan niet met aanpassing van het te te claimen bedrag.

De te claimen schadevergoedingen zijn - evenals mijn reguliere tarieven - gebaseerd op de Tarievenlijst van de Stichting BeeldAnoniem. De hoogte is onder meer afhankelijk van de aard van de gebruiker ('particulieren', 'cultureel en educatief' en 'bedrijven en instellingen') en de duur van het gebruik (vanaf per jaar). De minimumvergoeding per toegepaste foto per (internet)publicatie bedraagt € 90 per jaar voor particulieren en kan oplopen tot € 360 per jaar voor bedrijven en instellingen. Bij het gebruik van mijn foto's in andersoortige publicaties gelden andere tarieven.

Bij een vordering tot schadevergoeding ('claim') is er geen sprake van een verkocht product of een verleende dienst. Daarom mag er geen BTW in rekening worden gebracht over het bedrag van de schadevergoeding. Evenmin behoort er dan een factuur te worden verzonden. De vordering tot schadevergoeding kan door middel van een nota, brief of e-mail worden ingediend.

Wettelijke betalingstermijn

In mijn vorderingen tot schadevergoeding hanteer ik veelal een betalingstermijn van maximaal 14 dagen. Dit is mogelijk omdat de 'wettelijke betalingstermijn' van 30 dagen alleen van toepassing is op normale handeltransacties (het leveren van goederen of het verrichten van diensten tegen vergoeding) tussen bedrijven onderling of tussen bedrijven en overheidsinstanties. De wettelijke betalingstermijn van 30 dagen is daarom niet van toepassing op vorderingen tot schadevergoeding.

Naamsvermelding bij gepubliceerde foto's: persoonlijkheidsrechten

Het vermelden van mijn naam als fotograaf bij gepubliceerde foto's zorgt ervoor dat ik als fotograaf met mijn naam aan de door mij gemaakte foto's verbonden blijf. Naamsvermelding brengt een grotere bekendheid van mij als fotograaf met zich mee, met alle mogelijke nieuwe opdrachten van dien. Daarnaast gaat er van naamsvermelding een preventieve werking tegen mogelijke inbreuken uit. Voorgenomen gebruikers weten zo altijd welke fotograaf zij om toestemming moeten vragen.

Het recht op naamsvermelding is een 'persoonlijkheidsrecht', zoals dit wordt omschreven in artikel 25 lid 1 van de Auteurswet. Dit artikel luidt:

De maker van een werk heeft, zelfs nadat hij zijn auteursrecht heeft overgedragen, de volgende rechten:

  • a. het recht zich te verzetten tegen openbaarmaking van het werk zonder vermelding van zijn naam of andere aanduiding als maker, tenzij het verzet zou zijn in strijd met de redelijkheid;

  • b. het recht zich te verzetten tegen de openbaarmaking van het werk onder een andere naam dan de zijne, alsmede tegen het aanbrengen van enige wijziging in de benaming van het werk of in de aanduiding van de maker, voor zover deze op of in het werk voorkomen, dan wel in verband daarmede zijn openbaar gemaakt;

Met andere woorden: naamsvermelding bij een gepubliceerde foto is altijd verplicht! Ook wanneer het auteursrecht is overgedragen en wanneer een ander over de publicatierechten van de foto beschikt. Dit persoonlijkheidsrecht geldt ook voor publicatie van foto's, die door een werknemer in loondienst van een bedrijf, overheid of andere organisatie zijn gemaakt. Ook dan behoort de naam van de fotograaf-werknemer bij de foto te worden vermeld. De maker van de foto's (fotograaf, werknemer) kan deze persoonlijkheidsrechten wettelijk gezien niet eens overdragen aan een ander.

Dit betekent, dat ik (aanvullende) schadevergoeding zal claimen wanneer ik constateer dat mijn naam als fotograaf (Meindert van Dijk) niet:

  • (duidelijk leesbaar) bij een gepubliceerde foto wordt vermeld, of
  • - bijvoorbeeld in een colofon - met een verwijzing naar de foto in de publicatie is opgenomen.

Lees hierover:

Embedden van foto's

Volgens recente uitspraken van het Hof van Justitie van de Europese Unie (13 februari 2014) en een Duits Gerechtshof (21 oktober 2014) mogen teksten en foto's van andere websites op grond van het Auteursrecht - onder voorwaarden - zonder toestemming van de auteursrechthebbenden (makers) 'embed' worden op de eigen websites en blogs. Zelfs naamsvermelding is daarbij niet verplicht. Wel is het zo dat de teksten en afbeeldingen niet op een bepaalde wijze mogen worden bewerkt. Het gaat dus om het pure 'embedden'.

Auteursrechtjuriste en fotografe Charlotte Meindersma van Charlotte's Law & Fine Prints schreef hierover enkele interessante artikelen:

Hoewel deze uitspraken voor mij als fotograaf (maar ook voor andere fotografen, tekstschrijvers, muzikanten en andere 'makers'  nadelig zijn, acht ik wel zo fair om deze informatie op deze pagina over inbreuken op auteursrechten te plaatsen.

Let op: Embedden is niet toegestaan als content (teksten en afbeeldingen) niet voor iedereen vrij toegankelijk is (bijvoorbeeld als het om betaalde diensten gaat) of als de content zonder toestemming van de rechthebbende is geplaatst. Lees hierover ook: Hyperlinken naar inbreukmakend materiaal is soms auteursrechtinbreuk (geldt ook voor embedden) - (Arnoud Engelfriet)

Overigens kan het embedden van content (waaronder foto's) op grond van het burgerlijk recht (pivaat recht) soms wél als 'onrechtmatige daad' worden aangemerkt. Zie hierover het artikel "Framen en embedden geen auteursrechtinbreuk" van advocaat Mr. M.R. (Maarten) Rijks.

Tot slot

Het op internet opsporen van mijn foto's is een relatief tijdrovende bezigheid. Wanneer ik foto's vind, die inbreuk maken op mijn auteursrecht, dus onrechtmatig zijn gepubliceerd, schakel ik voor schadevergoedingen en rechtshulp meestal het in het intellectueel eigendomsrecht gespecialiseerde Advocatenkantoor i-ee in.

Het is een manier van inkomen verwerven, die niet mijn voorkeur heeft. Ik wil graag op een normale, eerlijke en transparante wijze mijn boterham verdienen, waarbij mijn opdrachtgever of afnemer mij en mijn foto's met respect behandelt. En waarbij ik een redelijke vergoeding krijg voor mijn werk of product.

Telkens wanneer ik op het internet of in een tijdschrift een onrechtmatig gepubliceerde foto van mij tegenkom, voel ik mij slachtoffer. Slachtoffer van diefstal. Want zo voelt het voor mij, telkens weer.

Het overkomt mij de laatste tijd zo vaak, dat ik immuun raak voor de uiteenlopende 'rotsmoezen'. Ik heb er ook geen zin meer in om mij steeds maar weer te moeten verweren tegen de misbruikers. Vandaar dit artikel, waarnaar ik nu in een e-mail bericht gemakshalve kan verwijzen of linken.

Meer informatie

Delen van bovenstaande informatie is toegestaan, uiteraard met bronvermelding en doorlink naar mijn webpagina (of website).